An toàn Mùa tựu trường: Cách bảo vệ bản thân khỏi các vụ lừa đảo mạng

Khi năm học mới bắt đầu, tội phạm mạng gia tăng các cuộc tấn công vào trường học, đặc biệt là với ransomware, cùng với các chiêu trò như email lừa đảo (phishing), cuộc gọi lừa đảo, mật khẩu yếu và Wi-Fi không an toàn. Những cuộc tấn công này nhắm vào học sinh, phụ huynh và giáo viên khi họ bận rộn nhất trong mùa tựu trường. 

Một ví dụ điển hình là vụ tấn công ransomware vào Hệ thống Trường Công lập St. Paul ở Minnesota vào ngày 29 tháng 7 năm 2025, làm tê liệt các hệ thống CNTT quan trọng và khiến Đơn vị An ninh mạng của Vệ binh Quốc gia bang phải vào cuộc điều tra. Những cuộc tấn công này có thể đánh cắp thông tin đăng nhập, rút cạn tài khoản ngân hàng, thay đổi hồ sơ học tập hoặc thậm chí kiểm soát toàn bộ hệ thống trường học. 

Theo Báo cáo Điều tra Vi phạm Dữ liệu Verizon 2025, ngành giáo dục đã đối mặt với 1.075 sự cố an ninh và 851 vụ vi phạm dữ liệu được xác nhận, với 80% liên quan đến Xâm nhập Hệ thống (hacking), Lỗi Tạp (rò rỉ dữ liệu do vô tình) và Kỹ thuật Xã hội (phishing). Tại Việt Nam, việc thúc đẩy chuyển đổi số trong giáo dục theo Nghị quyết 57-NQ/TW nhấn mạnh sự cần thiết của các kế hoạch an ninh mạng mạnh mẽ. Những kẻ lừa đảo đang lợi dụng sự tất bật của mùa tựu trường với các thông báo giả mạo, trang đăng nhập độc hại và mã QR chứa phần mềm độc hại. 

Vì sao mùa tựu trường là thời điểm nguy hiểm cho giáo dục 

• • Gia tăng hoạt động số – Vào đầu năm học, lưu lượng truy cập số tăng vọt. Học sinh đăng ký lớp học, đăng nhập vào các nền tảng mới và tạo tài khoản cho email, lưu trữ đám mây và hệ thống quản lý học tập. Giáo viên và nhân viên cũng cập nhật hồ sơ, quản lý điểm danh và tải tài liệu giảng dạy lên. Làn sóng hoạt động đồng thời này tạo ra nhiều điểm xâm nhập hơn, mang lại cho tội phạm mạng một bề mặt tấn công lớn hơn để khai thác. 
  • Sự cảnh giác giảm sút do áp lực – Những tuần đầu tiên của năm học rất bận rộn và căng thẳng. Phụ huynh vội vàng thanh toán học phí hoặc điền đơn, trong khi giáo viên và quản trị viên tập trung vào việc đảm bảo lớp học hoạt động trơn tru. Trong môi trường này, một email hoặc cuộc gọi thuyết phục có thể dễ dàng qua mặt sự cảnh giác. Các thông báo học phí giả mạo, yêu cầu đăng nhập CNTT “khẩn cấp” hoặc tệp đính kèm độc hại ngụy trang dưới dạng biểu mẫu trường học đều là những mối nguy. 
  • Hệ thống chưa được cập nhật – Nhiều trường học tạm dừng bảo trì CNTT trong kỳ nghỉ hè, khiến hệ thống thiếu các bản cập nhật bảo mật mới nhất. Khi hàng nghìn học sinh và nhân viên trở lại vào tháng Tám hoặc tháng Chín, họ thường kết nối với các mạng và thiết bị chưa được vá hoặc bảo mật đầy đủ. 

Những yếu tố này biến các hoạt động trường học thông thường đăng nhập, thanh toán học phí, kiểm tra điểm thành các rủi ro bảo mật tiềm tàng, khiến mùa tựu trường trở thành một trong những thời điểm nguy hiểm nhất trong năm đối với ngành giáo dục. 

Các mối đe dọa mạng lớn nhất trong mùa tựu trường 

Email lừa đảo (Phishing) 

Email lừa đảo là một trong những chiêu trò phổ biến và nguy hiểm nhất trong mùa tựu trường. Chúng giả mạo các thông báo hợp pháp từ trường học, như nhắc nhở học phí, cập nhật điểm số hoặc danh sách vật dụng, nhưng ẩn chứa các liên kết hoặc tệp đính kèm độc hại. Bằng cách khai thác sự khẩn cấp và lòng tin, những vụ lừa đảo này khiến phụ huynh, học sinh và giáo viên nhấp chuột mà không suy nghĩ. 

• • Tiêu đề email lừa đảo phổ biến 
    • “Yêu cầu thanh toán cho đăng ký lớp học” 
    • “Cập nhật thông tin liên hệ khẩn cấp” 
    • “Điểm số của con bạn đã có sẵn” 
  • Dấu hiệu cần chú ý 
    • Lời chào chung chung như “Kính gửi” thay vì tên thật của bạn. 
    • Ngôn ngữ khẩn cấp yêu cầu hành động ngay lập tức hoặc đe dọa hậu quả. 
    • Tên miền email không khớp, như @schoolinfo.org thay vì @school.edu chính thức. 

Ngay cả những email trông chuyên nghiệp cũng có thể là giả mạo. Chỉ một cú nhấp chuột sai lầm có thể làm lộ thông tin đăng nhập, chi tiết tài chính hoặc hệ thống trường học. 

Cuộc gọi lừa đảo (Vishing) 

Những kẻ lừa đảo không chỉ ẩn mình trong email mà còn gọi điện đến nhà và khuôn viên trường. Sử dụng ID người gọi giả mạo, chúng đóng giả làm quản trị viên trường học, nhân viên nhân sự hoặc văn phòng học bổng để trông đáng tin cậy và gây áp lực để gia đình tiết lộ thông tin nhạy cảm. 

• • Vishing là gì? Vishing là việc sử dụng các cuộc gọi điện thoại hoặc tin nhắn thoại giả mạo để lừa mọi người tiết lộ dữ liệu cá nhân như mật khẩu, thông tin ngân hàng hoặc hồ sơ học sinh. 
  • Ai bị nhắm mục tiêu? 
    • Phụ huynh: Bị tấn công bởi các vụ lừa học phí hoặc yêu cầu xác minh khẩn cấp giả mạo. 
    • Sinh viên: Bị dụ dỗ bởi các học bổng giả hoặc các cuộc gọi hỗ trợ CNTT giả mạo. 
    • Giáo viên: Bị nhắm đến qua các cuộc gọi giả danh từ nhân sự hoặc đội ngũ CNTT của trường. 
  • Kịch bản lừa đảo phổ biến 
    • Một “quản trị viên trường học” yêu cầu phụ huynh xác nhận thông tin liên hệ khẩn cấp. 
    • Một “văn phòng tài chính” tuyên bố hoàn tiền học phí và yêu cầu chi tiết tài khoản ngân hàng. 
    • Một “chương trình học bổng” chúc mừng học sinh nhưng yêu cầu thông tin thanh toán để tiếp tục. 

Mật khẩu yếu 

Nhiều học sinh sử dụng lại các mật khẩu đơn giản như “123456” hoặc ngày sinh của họ trên nhiều tài khoản. Với quá nhiều lần đăng nhập vào cổng học tập, email và lưu trữ đám mây, các thông tin đăng nhập yếu mở ra cánh cửa cho: 

• • Thay đổi điểm số 
  • Ăn cắp danh tính 
  • Truy cập trái phép vào hồ sơ học tập 

Rủi ro Wi-Fi công cộng 

Dù ở thư viện trường học, quán cà phê hay trong khuôn viên, học sinh thường dựa vào mạng Wi-Fi công cộng để giữ kết nối. Nhưng sự tiện lợi đi kèm với cái giá đó là dữ liệu của bạn. Hầu hết các mạng mở thiếu mã hóa đúng cách, khiến tội phạm mạng dễ dàng chặn thông tin nhạy cảm. Trên Wi-Fi không an toàn, mọi thứ từ thông tin đăng nhập đến email và tin nhắn riêng tư có thể bị lộ trong vài giây. 

• • Các cuộc tấn công Wi-Fi phổ biến 
    • Tấn công Man-in-the-Middle: Tin tặc chặn dữ liệu giữa thiết bị của học sinh và bộ định tuyến. 
    • Điểm phát Wi-Fi giả mạo: Tội phạm mạng tạo các mạng giả mạo như “Wi-Fi trường học miễn phí” để lừa người dùng kết nối. 
    • Cướp phiên (Session Hijacking): Tin tặc đánh cắp cookie từ các phiên hoạt động để truy cập tài khoản mà không cần mật khẩu. 

Wi-Fi mở có thể tiện lợi, nhưng nếu không cẩn thận, nó khiến học sinh dễ bị đánh cắp dữ liệu một cách âm thầm. 

10 mẹo an toàn mạng thông minh cho mọi người 

Các vụ lừa đảo mùa tựu trường có thể khác nhau đôi khi là email, đôi khi là cuộc gọi hoặc điểm phát Wi-Fi miễn phí nhưng chúng đều thành công theo cùng một cách: khiến gia đình mất cảnh giác. Phòng thủ tốt nhất là chuẩn bị sẵn sàng. Những mẹo thực tế này được thiết kế để giúp học sinh, phụ huynh và giáo viên xây dựng thói quen số an toàn hơn mỗi ngày. 

Kiểm soát an toàn mạng mùa tựu trường 

Mùa tựu trường nên là thời điểm học tập và hào hứng, không phải lo lắng về các vụ lừa đảo. Nhưng với email lừa đảo, cuộc gọi giả mạo, mật khẩu yếu và Wi-Fi không an toàn, rủi ro là có thật. 

Đó là lý do ITM muốn giúp các bạn tự tin hơn:

• • Phát hiện sớm các vụ lừa đảo. 
  • Xây dựng thói quen an toàn thực tế, ưu tiên con người. 
  • Phát triển khả năng phục hồi lâu dài thông qua đào tạo và nhận thức. 

An ninh mạng cần có trong danh sách kiểm tra mùa tựu trường, giống như sách vở và ba lô. 

Hãy để ITM trở thành đối tác đáng tin cậy của bạn cho một năm học an toàn hơn, thông minh hơn và sẵn sàng cho không gian mạng.